علی علیه السلام فرمود: «...بدانید! هر که از شیعیان، بر دینش محکم باقی بماند، و از به درازا کشیدن غیبت امام، دلش به زنگار شک، تیره و سخت نگردد، روز قیامت او با من و در رتبه‌ی من است.» (۳) .۳- امام سجاد علیه السلام فرمود: «هر کس در دوره‌ی غیبت قائم ما، بر ولایت ما، استوار باقی بماند خداوند اجر هزار شهید از شهدای بدر و احد به او عطا می فرماید.» (۴)

یمان تمار می گوید: «نزد امام صادق علیه السلام نشسته بودیم که به ما فرمود: «صاحب الامر غیبتی خواهد داشت که کسی که بخواهد در آن دوره دیندار بماند سخت در مشقت و در معرض مشکلات است.» و سپس فرمود: «صاحب الامر غیبتی دارد و بنده‌ی خدا- برای حفظ دینش - باید تقوای الهی را پیشه کند و دو دستی به دین خود بچسبد.»(۵)

ودر حدیثی دیگر کلینی به سندش از امام صادق علیه السلام نقل کرده که فرمود: «همانا برای صاحب این امر غیبتی است که دین دار در آن به مانند کسی است که دست به شاخه پر تیغ گل بکشد …به طورحتم برای صاحب این امرغیبتی است، پس باید بنده خدا تقوای الهی را پیشه کرده و به دین او تمسک بجوید.»(۶)

یونس بن یعقوب از معتمدانش از امام صادق علیه السلام نقل می کند که فرمود: «در چه حالی به سر خواهید برد در روزگاری که امامتان را نشناسید؟» به آن حضرت عرض شد: «اگر چنین شد چه باید کرد؟» فرمود: «از دستورات امام سابق پیروی کنید تا وقتی خداوند او را ظاهر کند.» (۷)

عبدالله بن سنان می گوید: امام صادق علیه السلام فرمود: شبهه ای دامنتان را خواهد گرفت و به حیرتی دچار خواهید شد، نشانه‌ی هدایت و امام راهبرتان دیده نخواهد شد، و در آن هنگام جز کسی که مانند غریق ناامید از همه جا، دست دعا به درگاه پروردگار بردارد، کس دیگری نجات نخواهد یافت.» عرض کردم: «دعاء غریق چگونه است؟» فرمود: «غریق می گوید: یا الله! یا رحمن! یا رحیم! یا مقلب القلوب! ثبت قلبی علی دینک...»(۸)

یونس بن عبدالرحمن می گوید: حضرت موسی بن جعفر علیهما السلام فرمود: «خوشا به حال آن عده از شیعیان ما که در دوره‌ی غیبت قائم ما به محبت ما چنگ انداخته اند و بر ولایت ما و بیزاری از دشمنانمان استوارند! آنها از ما هستند و ما از آنها هستیم، آنها به امامت ما خشنودند و ما از شیعه بودن آنها خشنودیم، خوشا به حالشان و بهشت گوارایشان باد، به خدا قسم، اینان در روز قیامت هم درجه‌ی ما هستند.» (۹)

حضرت جواد از امير مؤمنان عليهما السّلام فرمود:«قائم ما را غيبتى خواهد بود تا اين‌كه فرمود:پس هركس بر دين خود ثابت بماند و به‌سبب طولانى شدن غيبت امامش، قساوت پيدا نكند.پس او در روز قيامت در درجۀ من و با من خواهد بود.»(۱۰)

انتظار فرج

انتظار فرج در دوران غيبت يكى از امور سفارش شدۀ ائمّه عليهم السّلام است و روايت بسيار دراين‌باره به دست ما رسيده است و ثواب منتظران فرج امام زمان عليه السّلام را با شهداى در خون غلطان دانسته است.

امير المؤمنين فرمود: منتظر فرج قائم ما مانند كسى است كه در راه خدا در خون خود غوطه‌ور شود و چنگ‌زننده به امر ما فردا در حظيرة القدس با ما خواهد بود.(۱۱)

امام سجّاد عليه السّلام فرمود: انتظار فرج از بزرگ‌ترين فرج‌هاست.(۱۲)

امام صادق عليه السّلام فرمود:«منتظر دوازدهمين امام،مانند كسى است كه شمشير خود را كشيده و پيش روى پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله از او دفاع نمايد.(۱۳)

ودر حدیثی دیگر از امام صادق علیه السلام روایت شده است: کسی که این امر (امامت و ظهور آن) را بشناسد، به سبب انتظار کشیدن آن، برایش گشایش حاصل می شود.(۱۴)

حضرت رضا عليه السّلام از رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله فرمود:«افضل اعمال امّت من،انتظار فرج است.»(۱۵)

تبری و تولی

رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله فرمود: «خوشابه‌حال كسى كه قائم اهل بيت مرا درك كند،درحالى‌كه پيش از قيام پيرو او باشد،دوست او را دوست و از دشمنش دورى كند و امامان هدايت‌گر پيش از او را دوست بدارد. آنانند آشنايان و صاحبان محبّت و مودّت و براى من گرامى‌ترين(خلق خدا و)امّتم و مكرّم‌ترين خلق خدا هستند.»(۱۶)

امام صادق علیه السلام:خوشا به حال شيعيان ما و چنگ زنندگان به دوستى ما در غيبت قائم ما،ثابتان بر دوستى ما و دورى‌جويندگان از دشمنان ما؛آن‌هايند از ما و ماييم از آن‌ها،به امامت ما راضى شدند،ما نيز به شيعه بودن آن‌ها راضى هستيم،خوشابه‌حال آن‌ها!به خدا قسم ايشان هستند در روز قيامت در درجه ما!»(۱۷)

سدير از امام صادق عليه السّلام نقل مى‌كند كه رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله فرمود خوش به حال آن‌كس كه قائم اهل بيت مرا دركنمايد درحالى‌كه قبل از قيامش به او و به امامان پيش از او اقتدا و تبعيّت كند و از دشمنان آن‌ها به خدا بيزارى جويد آنان رفيق و گرامى‌ترين امّت براى من هستند.»(۱۸)

صبر بر ابتلائات

در دوران غيبت حضرت مهدي-عليه‌السّلام- فتنه‌هاي فراوان پديد مي‌آيد و مشكلات بسيار بر سر راه دينداران و پيروان ولايت و امامت ايجاد مي‌شود، تا آنجا كه نگاهباني ايمان و مواظبت بر تقوي همچون كندنِ خارهاي بوتة خار(۱۹)، يا نگه داشتن قطعه سنگي گداخته با دست، دشوار است.  امتحانات الهي يكي پس از ديگري براي مؤمين پيش مي‌آيد و ميزان صبر و استقامت آنان را به بوته امتحان مي‌گذارد. امام صادق-عليه‌السّلام- مي‌فرمايد:  «امر فرج براي شما نمي‌رسد مگر پس از نابودي، نه به خدا سوگند! نمي‌رسد مگر پس از آنكه خوب و بد از هم جدا شوند، نه به خدا سوگند! نمي‌رسد مگر پس از آنكه در اثر آزمايشات گوناگون، خالص و پاك شويد»(۲۰)

رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم: «به‌زودى گروهى بعد از شما مى‌آيند كه يك مرد از آن‌ها اجر پنجاه‌نفر شما را داراست. گفتند:اى رسول خدا عليه السّلام!ما با تو در بدر و احد و حنين.بوديم و دربارۀ ما قرآن نازل شده است. فرمود:اگر چيزهايى را كه به آن‌ها بار كرده‌اند،به شما تحميل كنند،شما مانند آنان صبر نمى‌كنيد.»(۲۱)

امام حسين عليه السّلام فرمود: «شكيبايان بر اذيّت و تكذيب در زمان غيبت او به منزلۀ شمشيرزنان(راه خدا)در پيش روى رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله هستند.»(۲۲) روايت حمران از امام صادق عليه السّلام كه فرمود: «آيا نمى‌دانى هركس منتظر امر ما باشد و بر آزار و اذيّت‌هايى كه مى‌بيند صبر كند،او فردا در گروه ما خواهد بود؟»(۲۳)

محمّد بن سنان از يونس بن ظبيان نقل مى‌كند كه مى‌گفت:از امام صادق عليه السّلام شنيدم فرمود: «همانا اهل حقّ هميشه در شدّت(زحمت)بوده‌اند.آگاه باش!اين تا مدّت نزديك و عاقبت طولانى خواهد شد.»(۲۴)

تسلیم در برابر امر خدا

امام على عليه السّلام در نهج البلاغه مى‌فرمايد: ٣ملازم زمين شويد(آرام باشيد)و به امتحان‌ها شكيبا باشيد،دست‌ها و شمشيرهايتان را به حركت درنياوريد و با خواسته‌هاى نفستان نجنبيد.خداوند (مسؤليّت)چيزى را كه در(دوش)شما قرار نداده است شتاب نكنيد،به يقين هركس از شما با معرفت خدا و رسول و اهل بيتش عليهم السّلام در رختخوابش بميرد،شهيد از دنيا رفتهاست و اجرش با خداست و سزاوار(دريافت)پاداش نيّت عمل خيرش خواهد شد و آن نيّت بمنزلۀ شمشير زدن(در راه خود)خواهد بود.به تحقيق،براى هرچيزى مدّت و مهلتى است.»(۲۵)

گمنامی وپرهیز از شهرت طلبی

مفضل بن عمر مى‌گويد كه امام صادق عليه السّلام فرمود: مبادا شهرت‌طلبى كنيد(خود را شهرۀ آفاق كنيد)،آگاه باشيد!به خدا قسم! حتما امامتان سال‌هاى(دراز)از روزگارتان از شما غايب و دور خواهد شد تا گفته شود مرده يا در زمين رفته و به كدام بيابان بسر مى‌برد و البتّه چشمان مؤمنين بر او مى‌گريد و مضطرب مى‌شوند،مانند اضطراب كشتى‌ها در امواج،پس نجات پيدا نمى‌كند مگر آن كس كه خداوند پيمانش را(به ايمان)گرفته باشد،و در دلش ايمان را نوشته باشد و او را با«روح القدس»تأييد نموده باشد،و البتّه دوازده پرچم مشتبه برافراشته مى‌شود.(۲۶)

پیروی از علما وفقهای دین

امام صادق-عليه‌السّلام- فرمود:  هر كدام از فقيهان كه نگهدارندة دين و نگاهبان جان و مخالف هواي نفس خود و اطاعت‌كنندة فرمان مولاي خويش باشد، بر مردم است كه از او تقليد و تبعيّت كنند.(۲۷)

معرفت امام (عج)

رعایت تمامی مواردی که برشمردیم ، زمانی مؤثر خواهد بود که نسبت به خود حضرت مهدی علیه السلام شناخت پیدا کنیم.

به یقین شناخت امام عصر-علیه السّلام- که کلید همه معارف وحی است، با یادگیری نام ها و القاب و تاریخ ولادت و غیبت او حاصل نمی شود. امام زمان-علیه السّلام- امام زمانه است، امام همه انسانها در همه ابعاد زندگی است.

آن که خود را صادقانه پیرو امام زمان-علیه السّلام- می شمارد، به همان اندازه که ویژگی های ایشان را می شناسد، در همسو کردن زندگی، همسان نمودن خُلق و خو، همرنگ ساختن اعمال و رفتار خویش با امام (عج) وظیفه دارد.

اگر امام زمان-علیه السّلام- را به زهد و بی اعتنایی به دنیا شناختیم(۲۸)، دیگر نمی توانیم با ادّعای پیروی از او حریصانه به دنبال دنیا باشیم و همت خود را در نیکو پوشیدن و خوب خوردن و لذّت بردن خلاصه کنیم.

اگر امام زمان-علیه السّلام- را به اهتمام در دعا و عبادت ها شناختیم(۲۹) ، دیگر نمی توانیم نسبت به دعاها بی تفاوت بمانیم و در نماز و راز و نیاز با خدا سستی و کم توجهی روا داریم.

اگر امام زمان-علیه السّلام- را به عادل بودن و عدالت گستری شناختیم(۳۰) ، دیگر نمی توانیم با ادّعای اقتدای به او بر بندگان خدا ستم کنیم و نسبت به ظلمی که بر دیگر بندگان خدا می شود، بی تفاوت بمانیم و ....

«خوشا به حال آن کس که قائم اهل بیت پیامبر-صلی الله علیه و اله و سلم- را درک کند در حالی که در زمان غیبت و دوران قبل از قیام او به او تأسی جوید»(۳۱)و(۳۲)

منابع:

۱- شيخ كلينى و غير او از حضرت صادق عليه السّلام روايت كرده‏اند: اين دعا را تعليم زراره فرمود: كه در زمان غيبت و امتحان شيعه بخوانند.

۲- سیمای جهان در عصر امام زمان(عج) ،محمد امینی گلستانی ج۱ ص۲۹۵

۳- ظهورنور ، علی سعادت پرور ص۱۰۲به نقل از اثبات‌الهداه، ج ۳، ص ۴۶۴، روایت ۱۱۵

۴-اثبات‌الهداه، ج ۳، ص ۴۶۶، روایت ۱۲۷

۵-اثبات‌الهداه، ج ۳، ص ۴۴۲، روایت ۱۴

۶-وظایف ما در عصر غیبت ، علی اصغر رضوانی ص۷ به نقل از کافی ج ۱ ص ۳۳۵

۷-اثبات‌الهداه، ج ۳، ص ۴۷۴، روایت ۱۵۷

۸- همان، ج ۳، ص ۴۷۵، روایت ۱۶۱

۹- همان ، ج ۳، ص ۴۲۷، روایت ۱۶۸

۱۰-كمال الدّين:٣٠٣/١ ب ٢۶ ح ١۴

۱۱-سیمای جهان در عصر امام زمان (عج) ج ۱ص۳۱۹ به نقل از منتخب الأثر:ص ۶۳۲ ف ۱۰ ب ۲ ح ۱۱

۱۲- همان به نقل از بحار الأنوار:۱۲۲/۵۲ ب ۲۲ ح ۴ از احتجاج

۱۳- كمال الدّين:۳۳۵/۲ ب ۳۳ ح ۵

۱۴- آب گوارا ، پزوهشی درباره معرفت ، غیبت ، غربت ، شکر نعمت ، انتظار فرج و دعا در حق امام عصر علیه السلام ص۲۶۰ به نقل از کافی، کتاب الحجّه، باب أنّه من عرف امامه...، ح۳

۱۵-كمال الدّين:۶۴۴/۲ ب ۵۵ ح ۳

۱۶- غيبت طوسى:٢٧۵؛منتخب الأثر:ص ۵١١

۱۷- اعلام الورى:ص ۴٠٧؛الزام النّاصب:ص ۶٨؛كشف الغمّة:ص ٣١۴/٣؛منتخب الأثر:ص ٢١٩

۱۸-بحار،ج۵۱/۷۲

۱۹- وظایف منتظران ص۲۱ به نقل از کمال الدین، ج۲، ص۳۴۶

۲۰-كمال‌الدين، ج۲، ص۳۴۶؛ بحارالانوار، ج۵۲،ص۱۲۴

خورشید مغرب ،محمدحکیمی ص۲۸۱ به نقل از بحارج۵۱ ص۱۳۱-۲۱

۲۲-بحار الأنوار:١۴۶/۵٢ ب ٢٢ ح ۶٩

۲۳- بشارة الإسلام:١٣١؛الزام النّاصب: ص ١٨٣؛يوم الخلاص:ص ١٩٩

۲۴- غيبت نعمانى:ص ١۵٢

۲۵- بحار ج۵۲ ص۱۴۴

۲۶- سیمای جهان در عصر امام زمان (عج) ص بحار الأنوار:٢٨١/۵٢ باب ٢۶ ح ٩ از كمال الدّين و غيبت طوسى و غيبت نعمانى

۲۷-كمال‌الدين، شيخ صدوق، ص۳۷۱

۲۸- «لباس قائم ما-علیه السّلام- چیزی نیست جز پوشاکی خشن و غذای او چیزی نیست طعامی خشک». غیبت نعمانی، منتخب الاثر، ص۳۰۷

۲۹- کثرت دعاهای وارده از امام زمان-علیه السّلام- و نمازهای طولانیِ مخصوص آن حضرت که در کتب روایی نقل شده- بهترین نشانه این ویژگی است.

۳۰- امام باقرعلیه السّلام:

«امام زمان-علیه السّلام- در بین آفریدگان خدا به عدالت رفتار می کند، چه نیکوکار باشند و چه بدکار». منتخب الاثر، ص۳۱۰

۳۱- پیامبرصلی الله علیه و اله و سلم، بحارالانوار، ج۵۱، ص۷۲

۳۲- وظایف منتظران، واحد تحقیقات مسجد مقدس جمکران ،صص۵-